Εκεί που δεν υπάρχουν ψυγεία (αλλά υπάρχουν μίξερ!), εκεί που οι κουζίνες και οι τουαλέτες είναι υπαίθριες, εκεί που λούζονται με κουβά, εκεί που μαγειρεύουν με ξύλα, εκεί που δεν υπάρχουν πιρούνια και κουτάλια, εκεί που κοιμούνται στο πάτωμα, εκεί που τα ρούχα είναι σκισμένα και γεμάτα χώμα, εκεί που δεν υπάρχει χρήμα. Εδώ. Στην πολιτεία της Οαχάκα. – Από το οδοιπορικό μαις συντρόφισσας στην Οαχάκα.
Λένε ότι μαζί με την Τσιάπας είναι από τις πιο φτωχές πολιτείες του Μεξικού. Πώς
Ο Π. είχε στο σπίτι του τεράστια καζάνια. Η συνέλευση του χωριού αναθέτει αρμοδιότητες σε μέλη της για τρία χρόνια. Αφορούν τη διαχείριση των κοινοτικών πόρων, την επίλυση διαφωνιών, τη διοργάνωση γιορτών, το σχολείο, την υγεία. Για αυτό το λόγο, έχει ο καθένας τα δικά του καζάνια, που χρησιμοποιεί για τις κοινοτικές γιορτές. Όταν ρώτησα γιατί δεν υπάρχουν κοινοτικά καζάνια, ο Π. με κοίταξε σχεδόν με έκπληξη και μου απάντησε «γιατί έτσι το συνηθίζουμε εδώ»…
Άραγε μετριέται η φτώχεια; Στο χωριό Πλαν δε Σαραγόσα, στην καρδιά της γης των Μιστέκων, περίπου 7 ώρες μακριά από την πόλη της Οαχάκα, ο Π., ετών 30, στου οποίου το φιλόξενο πάτωμα κοιμήθηκα ένα βράδυ, έχει δυο κάμαρες από τσιμεντόλιθους δικές του, έχει μια κουζίνα από μπαμπού και μια τουαλέτα λίγο πιο πάνω. Έχει ένα μεγάλο κήπο, με 15 δέντρα μάγκο, καθώς και μπανανιές, παπάγια, μανταρινιές, λεμονιά, λαχανικά. Δεν πουλάει τίποτ’ απ’ αυτά. Τα ανταλλάσσει ή τα δίνει. Συγκαταλέγεται στους φτωχούς γιατί δεν του βρίσκεται ρευστό χρήμα. Τα λίγα χρήματα που έχει τα κερδίζει από αγροτικές εργασίες. Για κάποιες μπορεί να ξυπνάει στις 3 το πρωί και να περπατάει τρεις ώρες δρόμο μέσα στα βουνά. Όταν ήταν μετανάστης στις Ηνωμένες Πολιτείες για τέσσερα χρόνια (πολλοί με τους οποίους μίλησα είχαν περάσει παράνομα στις ΗΠΑ, περνώντας τα σύνορα από επικίνδυνες διαδρομές μέσα από την έρημο ή τα βουνά. Η συγκομιδή σε πολλές πολιτείες αυτής της χώρας γίνεται σχεδόν αποκλειστικά από παράνομους μετανάστες Μεξικάνους, που επιστρέφουν στο Μεξικό μετά από κάποια χρόνια αφότου έχουν συγκεντρώσει χρήματα).
Όταν λοιπόν ο Π. ήταν μετανάστης στις ΗΠΑ γνώριζε κόσμο με αυτοκίνητα, με λάπτοπ, με στερεοφωνικά. Κι όμως είχαν καταθλίψεις, “ήταν λυπημένοι”. Κι εκείνος ακόμη δεν μπορεί να καταλάβει. “Αν εγώ είχα κομπιούτερ και αυτοκίνητο, θα ήμουν ευτυχισμένος”… Κατ’ εξαίρεση, το σπίτι του Π. ήταν σοβατισμένο, είχε τηλεόραση και DVD player, όπου είδαμε λίγο από μια ταινία για το πέρασμα Μεξικανών μέσα από την έρημο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα πρέπει να στοιχίζει γύρω στα 30 χιλιάδες πέσος να περάσεις από αυτή τη διαδρομή. Οι “οδηγοί” εγγυώνται ασφάλεια από την αστυνομία, όχι όμως και ότι θα καταφέρεις να φτάσεις, καθώς αρκετοί μένουν για πάντα στην έρημο. Κοιμηθήκαμε νωρίς για να ξυπνήσουμε στη 1 το πρωί ώρα κανονική, στις 2 ώρα θερινή για να κατεβούμε στο Τλαχιάκο (τα χωριά δεν αλλάζουν ώρα και στις πόλεις αλλάζουν μόνο οι υπηρεσίες).
Ο ντον Φ., ετών 51, είναι παντρεμένος με τη ντόνια Μ., της ίδιας ηλικίας, με γάμο θρησκευτικό αλλά όχι πολιτικό (το Μεξικό, όπως και σε όλες τις χώρες όπου υπάρχει διαχωρισμός κράτους-Εκκλησίας, μόνο ο πολιτικός γάμος έχει νομική ισχύ). Έχουν μια κόρη γιατί ο θεός δεν τους έδωσε άλλη. Δουλεύουν τη μίλπα τους (χωράφι καλαμποκιού) σε απόσταση μισής ώρας ανηφόρα κατηφόρα με τα πόδια. Η γη του χωριού είναι κοινοτική κι ένα συμβούλιο αποφασίζει πού θα καλλιεργήσει ο καθένας. Αυτόν τον καιρό οι μίλπες είναι ξερές, σε αναμονή της εποχής των βροχών που αρχίζει σε ένα μήνα. Αλλά ο ντον Φ., μαζί με κάποιους άλλους στο χωριό, παίρνουν νερό από ένα ποταμάκι και με ποτιστικά μεγαλώνουν το καλαμπόκι τους.
Στους μίσχους τους ανεβαίνουν φασολιές. Στο κέντρο της μίλπας ένα τεράστιο μαγκάλ (δέντρο μάγκο), που μέσα στο Μάη θ’ αρχίσει να δίνει τα φρούτα του.
Στο Πλαν υπάρχει ένα πρότζεκτ παραγωγής μελιού από το Λαϊκό Ιθαγενικό Συμβούλιο της Οαχάκα-Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν. Δεν είχα παρακολουθήσει ποτέ τη διαδικασία, οπότε καταθέτω αυτό το εργαλείο για τους γνώστες. Για τους άσχετους, ο καπνός του χρησιμοποιείται για να ζαλίζει τις μέλισσες όταν ανοίγεις την κυψέλη (καπνιστήρι λέγεται λέει η enfant de la haute mer).
Την Κ. τη γνώρισα στο Τμήμα Βιώσιμης Ανάπτυξης της “Ηρωικής πόλης του Τλαχιάκο” σε μια διαμαρτυρία του χωριού της, Σαν Μαρτίν Ιτουνγιόσο της φυλής των τρίκι. Στο χωριό τους έχουν μπει κόμματα και γίνονται κανονικές εκλογές παρακάμπτοντας τη λαϊκή συνέλευση. Οι διαμαρτυρόμενοι ζητούσαν έκτακτες εκλογές με βάση τα “έθη και τα έθιμά” τους (το σύνταγμα της Οαχάκα θεωρείται το πιο προοδευτικό σε όλη τη Λατινική Αμερική και στη θεωρία αναγνωρίζει τις διοικητικές πρακτικές και την κοινοτική γαιοκτησία των ιθαγενικών κοινοτήτων). Κατέβηκαν με αγροτικά από το χωριό (μια με μιάμιση ώρα από το Τλαχιάκο) κρατώντας παλούκια και ματσέτες (σπαθί που χρησιμοποιείται σε αγροτικές εργασίες), απέκλεισαν το τετράγωνο της υπηρεσίας, έκλεισαν την πόρτα της και κρατώντας ομήρους τους υπαλλήλους άρχισαν να διαπραγματεύονται την έλευση του διευθυντή που βρισκόνταν στην Οαχάκα (το αρχικό σχέδιο ήταν να κρατήσουν όμηρο και το διευθυντή, αλλά αυτός απουσίαζε). Αργά το απόγευμα άφησαν τους υπαλλήλους και με τα αγροτικά πήγαμε να αποκλείσουμε την είσοδο/έξοδο της πόλης στην εθνική για περίπου τρεις ώρες, ζητώντας παράλληλα οικονομική ενίσχυση από τους οδηγούς (!). Το βράδυ μείναμε στην κατειλημμένη υπηρεσία, την εγκαταλείψαμε το πρωί όπως είχε συμφωνηθεί με το διευθυντή, συγκεντρωθήκαμε σε μια πλατειούλα εκεί κοντά και μια επιτροπή συναντήθηκε με το διευθυντή γύρω στις 12, σε ένα εστιατόριο, για να αποκλειστεί η πιθανότητα νέας κατάληψης της υπηρεσίας.
Το πρωί (γύρω στις 6) με ξύπνησαν χτυπήματα στο τραπέζι, κάτω από το οποίο την έπεσα. Και καθώς υπήρχαν άντρες μαζεμένοι γύρω, θεώρησα πως είναι κάλεσμα για τη συνέλευση. Ήταν τρία χτυπήματα πάνω στην τράπουλα ταρό πριν ρίξουν τα χαρτιά για να δουν την έκβαση της υπόθεσης…
Η Κ. λοιπόν έχει τρεις κόρες. Ο άντρας της πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκεί βρήκε μια άλλη γυναίκα και δεν επέστρεψε στο χωριό. Μένει σ’ ενα σπιτάκι με πάτωμα από πατημένη γη και τα μοναδικά της έσοδα είναι 1100 πέσος (ένα κιλό τορτίγιες είναι 10 πέσος) που παίρνει κάθε δύο μήνες από τις “ευκαιρίες”, το νέο όνομα των παλαιότερων “επιδομάτων απορίας” με τα οποία το κράτος δίνει οικονομική ενίσχυση για κάθε ανήλικο τέκνο. Η Κ. έχει τα τρία δικά της και δύο ανίψια που έχουν κατοχυρώσει στ’ όνομά της για να μπορεί να παίρνει το επίδομα. Βρισκόταν στη διαμαρτυρία με τη μικρότερη κόρη της (σχεδόν βρέφος), τον αδεφρό της και τη μητέρα της.
Οι γυναίκες δεν συμμετείχαν στη λήψη αποφάσεων. Ένας λόγος ήταν γιατί οι συζητήσεις των ανδρών γίνονταν στα ισπανικά (καθώς ένα μέλος από το Λαϊκό Ιθαγενικό Συμβούλιο της Οαχάκα που ήρθε να βοηθήσει δεν ανήκει στη φυλή των τρίκι) και αρκετές, ιδίως οι μεγαλύτερες, δεν πολυκαταλαβαίνουν. Όταν ήμασταν στην πλατειούλα, πριν τη συνάντηση με τον διευθυντή, άρχισα να συζητώ με κάποιες απ’ αυτές. “Είμαστε γυναίκες”, μου είπαν. “Δεν καταλαβαίνουμε απ’ αυτά τα πράγματα”. Με τα πολλά κάποιες πλησίασαν τη συνέλευση των αντρών. Το συζητήσαμε και πήρα την άδεια να ζητήσω εκ μέρους τους συμμετοχή τουλάχιστον δύο γυναικών της επιλογής τους στη δεκαμελή επιτροπή που θα συναντιόταν με το διευθυντή. Οι άντρες το δέχτηκαν και λίγο πριν φύγει η επιτροπή κατάφερα να μαζέψω τις γυναίκες για να επιλέξουν τις αντιπροσώπους τους. Ήταν εμφανέστατο ότι ποτέ δεν είχαν μπει σε παρόμοια διαδικασία. Με έβαλαν στη μέση και άρχισαν να μιλούν ισπανικά. Όχι. Η συζήτηση έπρεπε να γίνει στη γλώσσα των τρίκι κι εγώ δεν θα συμμετείχα. Μου πρότειναν να πάω ως εκπρόσωπος. Όχι, την εκπροσώπηση έπρεπε να την είχαν εκείνες, για να μπορούν μετά στη γλώσσα τους να ενημερώσουν τις υπόλοιπες για τα καθέκαστα.
Μετά τη συνάντηση, στην οποία η Κ. συμμετείχε ως μία από τις δύο εκπροσώπους, μαζεύτηκαν άλλη μια φορά στην πλατεία. Ένας άντρας, μπροστά στις γυναίκες, και με τους άντρες στο πλάι, έκανε την ενημέρωση. Η συμμετετοχή των γυναικών στη συζήτηση ήταν καταπληκτική! Στο τέλος με ευχαρίστησαν που τις “προσκάλεσα” (τρομάρα μου) να συμμετέχουν. Ένας από τους άντρες, μου σχολίασε ότι στον αποκλεισμό της εθνικής στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων (εγώ εκμεταλλεύτηκα το χρόνο να πάω σε ιντερνετάδικο), οι γυναίκες συμμετείχαν πάρα πολύ δυναμικά.
Τη Γ. τη γνώρισα στο κοινοβιακό σπίτι του Λαϊκού Ιθαγενικού Συμβουλίου της Οαχάκα-Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν, όπου βρίσκομαι εδώ και δυο βδομάδες. Ο άντρας της, Pablo López Alavéz, βρίσκεται από τον Αύγουστο του 2010 στη φυλακή της Έτλα στην πολιτεία της Οαχάκα, κατηγορούμενος για δολοφονία εκ προμελέτης και απόπειρα δολοφονίας. Μια μέρα του Αυγούστου, όταν η οικογένεια βρισκόταν στο δρόμο λίγο έξω από το χωριό, μια ομάδα τους επιτέθηκε, τους ξυλοκόπησε όλους και απήγε τον Πάμπλο. Την επόμενη μέρα έμαθαν ότι βρισκόταν στη φυλακή της Έτλα. Ο Πάμπλο βρισκόταν ανάμεσα σ’ αυτούς που προσπαθούσε να προστατέψει το δάσος και την καλλιεργούμενη γη που ανήκει στο χωριό. Η ιστορία του, όπως και η ιστορία πολλών άλλων, καθιστά εμφανή τον εμφύλιο πόλεμο που διεξάγεται στην ύπαιθρο του Μεξικού και έχει ως στόχο την ιδιωτικοποίηση και εκμετάλλευση κοινοτικών εκτάσεων, γόνιμων και πλούσιων σε κοιτάσματα μετάλλων και πετρελαίου.
Η Γ. λοιπόν, ετών 40, έχει πέντε παιδιά και άντρα στη φυλακή. Σ’ ένα κείμενο που γράψαμε μαζί για να διαβάσει χτες σε μια πορεία στην πόλη της Οαχάκα, στις διορθώσεις που μας έκαναν τα μέλη της οργάνωσης, συμπλήρωσαν “προς τους λαούς που αντιστέκονται” (a los pueblos en resistencia). Της έλεγα ότι όταν διαβάζει, πρέπει να καταλαβαίνει τι λέει, για την καταλάβουν και οι ακροατές της. “Μα δεν τα καταλαβαίνω όλα”, μου λέει. “Ας πούμε, τι είναι resistencia (αντίσταση);” Καλή μου, Γ. Αλίμονο από εμάς τους φλώρους που νομίζουμε ότι ξέρουμε τι σημαίνει η λέξη…
Οαχάκα, Σάββατο 16/4/2011
Υ.Γ.: Η Οαχάκα δεν έχει νερό. Κάποιες περιοχές έχουν τρεχούμενο νερό τρεις ώρες την ημέρα, κάποιες μια φορά τη βδομάδα. Στις τελευταίες αγοράζουν νερό για λούσιμο και πλύσιμο (έρχεται βυτίο και γεμίζει τα ντεπόζιτα). Το τρεχούμενο δεν πίνεται…
Το κοινοβιακό οίκημα του Ιθαγενικού Λαϊκού Συμβουλίου της Οαχάκα-Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν
Πανό που ζητά την αποφυλάκιση του Πάμπλο στην κεντρική πλατεία της Οαχάκα
Related Link: http://connectionwithcairo.wordpress.com/
Πανό που ζητά την αποφυλάκιση του Πάμπλο
http://www.anarkismo.net/article/19384
πηγή: http://athens.indymedia.org/front.php3?lang=el&article_id=1285311